به سند جامع گردشگری لرستان نیازمندیم
به سند جامع گردشگری لرستان نیازمندیم
جناب آقای دکتر فرحبخش، یکی از انتقاداتی که این روزها در خصوص مقوله گردشگری در استان لرستان مطرح می‌شود این نکته است که گردشگری در این استان علمی نیست و مسئولان معمولاً به صورت سلیقه‌ای و از منظر شخصی این موضوع را دیده‌اند و همین عامل سبب شده است که ما این مسیر را به صورت علمی طی نکنیم. نظر شما در این مورد چیست؟
برای پاسخ به این سوال باید ابتدا این نکته را مورد توجه قرار دهیم که گردشگری امروزه یک صنعت است که برخی کشورها توانسته‌اند از این صنعت استفاده کرده و درآمدزایی بکنند. طبیعتاً وقتی گردشگری را یک صنعت می‌دانیم، می‌تواند یک علم هم باشد که در آن می‌توان با مطالعه فاکتورهای موثر، متغیرهای آن را پیش‌بینی کرد.
چنین دیدگاهی به گردشگری سبب می‌شود که ما بتوانیم به صورت علمی تشخیص دهیم که در استان لرستان چه ظرفیت‌هایی داریم که می‌توانیم آن را از حالت بالقوه به بالفعل تبدیل کنیم. برای این کار ما ابتدا باید تعریفی از گردشگری در حوزه استان لرستان داشته باشیم و بر اساس آن، متغیرهای متعدد را پیش‌بینی و کنترل نماییم تا منجر به درآمدزایی و ایجاد مطلوبیت و ارزش افزوده شود.
باید عرض کنم که متأسفانه تا کنون نوع نگاه ما به این حوزه نگاهی علمی نبوده است . البته نهادهای مرتبط با این مقوله کارهایی انجام داده‌اند؛ اما این اقدامات با داشتن دیدگاهی جامع و علمی صورت نپذیرفته است و ما باید اعتراف کنیم که هنوز در ابتدای این راه هستیم.
از طرفی نوع مواجهه مردم و مسئولان ما به گردشگری نه تنها علمی نبوده، بلکه سودآور هم نبوده است و ما هیچگاه به عنوان فرصتی برای تولید ارزش افزوده و اشتغال‌زایی به گردشگری نگاه نکرده‌ایم و همین عامل سبب شده است که نتوانیم از این صنعت متناسب با ظرفیتهای موجود در استان سود ببریم و ارزش افزوده ایجاد نماییم.
آقای دکتر فرحبخش، موضوع «توسعه» یکی از موضوعاتی است که همواره در استان لرستان توسط مردم، مسئولان و کارشناسان مورد بحث بوده است. ما در مقاطعی صنعت را درمان درد توسعه نیافتگی معرفی کرده بودیم و مسئولان استان در پی ایجاد یا جذب صنایع در استان بودند. در مقاطعی نیز به این نتیجه رسیدیم که استان لرستان می‌بایست با تکیه بر توانمندیهای خود در زمینه کشاورزی به توسعه دست یابد و امروز هم این باور در فضای عمومی جامعه ما به وجود آمده است که گردشگری حلقه گمشده توسعه در لرستان است و این استان می‌تواند با استفاده از این فرصت محرومیت چندساله و یا شاید تاریخی خود را به فراموشی سپرده و توسعه یابد. آیا از نظر شما چنین امکانی وجود دارد؟ و گردشگری می‌تواند راهی برای توسعه لرستان باشد؟
بنده معتقدم که ما نباید به بهانه توجه به گردشگری از سایر ابعاد توسعه غافل شویم. اگرچه نباید منکر شد که «صنعت» به دلایل متعدد نتوانسته است چندان به توسعه این استان کمک کند و چشم‌انداز آینده این حوزه نیز چندان روشن نیست و در زمینه کشاورزی هم چنین مسئله‌ای وجود دارد، اما مفهوم توسعه به عنوان فرایندی چندبعدی اقتضا می‌کند که از هیچ فرصتی چشم‌پوشی نکرده و همه ظرفیت‌ها را در کنار هم و با وزن متناسب با شرایط واقعی آن ببینیم.
طبیعتاً ما ظرفیتهای فراوانی در رابطه با صنعت توریسم داریم و بنده لرستان را به صورت یک پکیج گردشگری می‌بینم که می‌تواند با جذب گردشگر، این استان را در مسیر توسعه با سرعت بالایی به جلو ببرد.
امروز دو نوع رویکرد نسبت به مقوله گردشگری در لرستان مطرح هست و این مسئله محل بحث کارشناسان و مسئولان استان است. یک رویکرد معتقد است که ما ابتدا به مسافران خدمات رایگان ارائه بدهیم تا گردشگران را جذب کنیم و از معبر به مقصد گردشگری تبدیل شویم و در مرحله بعد به دنبال کسب درآمد از این محل باشیم و نگاه دیگر این عقیده را تقویت می‌کند که اگر ما خدمات و امکانات مجانی به گردشگران ارائه دهیم، نه به صنعت گردشگری کمک کرده‌ایم و نه می‌توانیم برای لرستان برندسازی بکنیم. نظر شما به عنوان کسی که نگاهی علمی به این مقوله دارد چیست؟
من فکر می‌کنم ما می‌توانیم و باید به این مسئله نگاهی بینابینی داشته باشیم. اما برای حل این مشکل ابتدا باید یک طرح یا سند جامع برای گردشگری در لرستان تهیه کنیم که در آن نقش هر دستگاه و چشم‌انداز آینده این صنعت را به دقت معین نماییم. چنین طرحی ضمن شفاف‌سازی وظایف و مسیر هر نهاد یا بخشی از جامعه، ابهامات و موازی‌کاریها را از میان برداشته و اهداف عینی و قابل دسترسی و محاسبه برای گردشگری تعیین می‌نماید که با استفاده از آن می‌توان میزان موفقیت هر بخش را سنجید و در مجموع موفقیت کل طرح را نیز اندازه گرفت.
حتماً هر کالا یا خدماتی که بخواهد جایی در بازار برای خودش پیدا بکند نیازمند این است که در ابتدای راه تسهیلاتی برای مشتریان خود ارائه دهد و بتواند در یک بازه زمانی مشخص مشتریان خود را جذب و سپس به دنبال بهره‌برداری از اقبال آنان نسبت به برند خود باشد. بنابراین ما اگر بخواهیم تسهیلات رایگانی هم به گردشگران ارائه دهیم، باید این کار را در قالب یک برنامه انجام دهیم. اگر ما یک برنامه جامع پنج یا ده ساله گردشگری داشته باشیم، باید در آن تعیین کنیم که تا چه زمانی باید با ارائه چنین تسهیلات و خدماتی مشتری جذب کنیم و در کنار آن چگونه زیرساخت‌های گردشگری را نیز تقویت کرده و سازوکاری را پیاده بکنیم که پس از زمان در نظر گرفته شده این قابلیت در استان ایجاد شده باشد که بتواند از گردشگران جذب شده درآمد هم کسب نماید.
البته باید توجه بکنیم که ارائه خدمات رایگان در برخی حوزه‌ها مانند حمل و نقل یا هتل‌داری یا محصولات صنایع دستی و... اساساً امکان‌پذیر نیست و ما صرفاً در برخی موارد خاص می‌توانیم این تسهیلات را برای گردشگر ببینیم.
در زمینه نگاه علمی به مقوله گردشگری حتما دانشگاه‌ها نقشی کلیدی و حساس دارند. آیا شما در دانشگاه علمی کاربردی در این زمینه ورود کرده‌اید؟
بله، ما اخیراً در مرکز میراث فرهنگی رشته گردشگری را به عنوان یکی از رشته‌های دانشگاه علمی کاربردی ارائه کرده‌ایم و هم‌اکنون تعدادی از دانشجویان در این مرکز مشغول به تحصیل در این رشته هستند تا بتوانند پس از فارغ‌التحصیلی با ورود به بازار کار گردشگری، از ظرفیتهای این حوزه به صورت علمی استفاده بکنند.
همچنین بنا داریم که در آینده سایر رشته‌های مرتبط با این حوزه را در دانشگاه علمی کاربردی لرستان ارائه دهیم و با ایجاد رشته‌هایی مثل هتل‌داری، صنایع دستی و سایر زمینه‌های مرتبط، دانشجویان این مراکز را به بازار کار برسانیم و از این طریق نگاه علمی به موضوع گردشگری را هم در جامعه تقویت و نهادینه کنیم.
پس می‌توانید این نوید را به علاقمندان این رشته بدهید که در صورت تحصیل در رشته گردشگری و یا سایر رشته‌های مرتبط، پس از فراغت از تحصیل، بازار کار مناسبی برای آنها وجود خواهد داشت؟
بله قطعاً ما به دنبال همین موضوع هستیم و بنا نداریم که صرفاً در بحث آموزش فعال باشیم و اساساً رویکرد دانشگاه علمی کاربردی نیز همین است که در مسائلی که مورد نیاز و تأکید جامعه، اعم از مردم و مسئولان است ورود پیدا کرده و ظرفیتهای دست نخورده را کشف و بکارگیری نماید.
به عنوان مثال ما امروز دانشجویانی داریم که در رشته فرش تحصیل کرده‌اند و پس از فارغ‌التحصیلی تولید کننده هستند و در زمینه گردشگری هم قطعاً با توجه به شناختی که ما از وضعیت استان داریم، فارغ‌التحصیلان خیلی زود می‌توانند در این بخش فعال شده و ایجاد اشتغال نمایند.
یکی دیگر از مسائلی که با آن موجه هستیم این است که گردشگری یک فرایند بین نهادی و یا بین اداری است که وظایف آن در میان چند نهاد و اداره تقسیم شده است. آیا این ادارات و نهادها هماهنگی لازم را برای توسعه متوازن این صنعت دارند و آیا دانشگاه می‌تواند به عنوان نقطه اتصال و یا هماهنگ کننده این نهادها ایفای نقش بکند؟
خیر متأسفانه چنین هماهنگی در میان ادارات مرتبط وجود ندارد چرا که اساساً ما در این زمینه طرح جامعی نداریم که بر مبنای آن اقدامات نهادها و ادارات را همگرا و هماهنگ کنیم و امروز ادارات ما به صورت جزیره‌ای وظایف خود را انجام می‌دهند.
البته تدوین چنین طرح یا سند جامعی که نقش و وزن هر نهاد یا اداره و حتی بخش خصوصی را تعیین نماید، بر اساس ساختارهای اداری کنونی بر عهده استانداری و یا سازمان مدیریت و برنامه است که می‌بایست با تشکیل کارگروهی متشکل از همه نهادهای ذیربط و با مطالعه کافی صورت بگیرد که این سند تا کنون تهیه و تدوین نشده است و ادارات مختلف به صورت جزیره‌ای برنامه‌های خود را اجرا می‌کنند.
در این میان دانشگاه می‌تواند به عنوان موتور محرکه و تولید کننده‌ی ایده‌ها و نظرات علمی در کارگروه تدوین سند جامع گردشگری نقش داشته باشد؛ اما به دلیل نیاز به هماهنگی‌های کلان با اسناد و رده‌های بالادستی، به صورت عملی و اجرایی نمی‌تواند وارد شده و در مجموع کنترل عملیاتی این طرح می‌بایست توسط نهادی همچون استانداری که احاطه کامل و جامعی به دیگر بخشها دارد انجام شود.
آقای دکتر فرحبخش ایدهی داشتن یک سند یا طرح جامع، ایده بسیار جذابی است که ضرورت آن احساس می‌شود. آیا تا کنون در این زمینه پیشنهادی به مسئولان استان داده‌اید و یا بحثی در این زمینه در جلسات مدیران استان مطرح شده است؟
خیر؛ تا کنون چنین بحثی نشده است، اما قصد داریم که در جلساتی که داریم و یا در گردهمایی روسای دانشگاه علمی کاربردی کشور که در استان لرستان احتمالاً برگزار خواهد شد این موضوع را مطرح کنیم به این امید که با همکاری سایر دستگاه‌ها بتوانیم برنامه جامعی برای گردشگری در استان لرستان تدوین کنیم.
در خاتمه اگر مسئله یا موضوع دیگری را لازم می‌دانید بیان بفرمایید.
بنده معتقدم که گردشگری می‌تواند عرصه‌های نوینی را به روی مردم استان لرستان باز بکند و فرصت‌های بسیار خوبی را برای آنان ایجاد نماید. اما نباید به بهانه توجه به گردشگری از توسعه صنعتی و کشاورزی استان هم غافل ماند چرا که این دو بخش حتی می‌توانند به عنوان پیش‌نیاز صنعت گردشگری هم مطرح باشند. به همین دلیل ما باید در بسته جامع گردشگری، صنعت و کشاورزی را هم در جایگاه خود ببینیم. چرا که بسیاری از محصولات صنعتی و کشاورزی هم می‌توانند به عنوان محصولات بازار گردشگری مطرح باشند.
به هر حال ما معتقدیم که استان لرستان علاوه بر اقلیم و منابع طبیعی و آثار باستانی، ظرفیتهای فراوانی در زمینه صنعت، کشتاورزی، دامداری و.... دارد که می‌توانند صنعت نوپای گردشگری در لرستان را تقویت کرده و خود نیز از این رهاورد بهره‌مند شوند.
فراموش نکنیم که به عنوان مثال دامداری به شیوه عشایری و کوچ‌نشینی خودش یک جاذبه گردشگری است که باید آن را در قالب پکیج‌های گردشگری به جامعه معرفی کرد.
ضمن اینکه بنده باز هم تأکید می‌کنم گردشگری در استان لرستان نیازمند عزم همه دستگاه‌ها و هم‌جهت شدن آنها بر پایه یک برنامه جامع است و همه نهادهای استان می‌بایست از این ظرفیت‌ها به عنوان فرصتی برای توسعه استان استفاده نمایند و تنها در این صورت است که می‌توانیم امیدوار باشیم که در آینده‌ای نزدیک گردشگری در لرستان بتواند به عنوان صنعتی پویا و درآمدزا مسیر توسعه استان لرستان را هموار کرده و موجب حل مشکلات دیرینه‌ای همچون بیکاری، رکود، درآمد سرانه پایین و... در استان لرستان شود.
گفتگو: اسفند کرم‌الهی
منبع: نشریه "مهارت‌آفرین" دانشگاه علمی کاربردی استان لرستان
نظر شما :